Wanneer we artikels lezen van Deloite risk-managers kunnen we concluderen dat het vooruitzicht van een langere levensduur een triomf is van de medische wetenschap en het gezondheidsbeleid in Vlaanderen. Een vergrijzende bevolking brengt echter ook aanzienlijke economische en sociale uitdagingen met zich mee die de nodige aandacht en proactieve maatregelen vereisen. Dit artikel heeft als doel om het bewustzijn te vergroten over de veelheid aan kosten die gepaard gaan met een vergrijzende bevolking. Hoewel de volgende lijst niet allesomvattend is, biedt deze een startpunt om de economische implicaties te begrijpen waarmee landen over de hele wereld, met name in Europa (België), steeds prominenter worden geconfronteerd.
1. Primaire kosten: de eerstelijnsuitgaven
De kern van de economische impact zijn de primaire kosten: de directe uitgaven die een samenlevingen moeten dragen met een toenemende vergrijzing.
Eerst en vooral de stijging van de zorgkosten. Naarmate mensen ouder worden, neemt hun behoefte aan medische diensten van ziekenhuiszorg en doktersdiensten tot geneesmiddelen op recept en preventieve gezondheidsmaatregelen steevast toe.
Tegelijkertijd is er een toenemende vraag naar sociale zorg. Middelen voor dagopvang voor volwassenen, maaltijdservice en voorzieningen voor begeleid wonen worden uitgerekt naarmate de oudere bevolking groeit.
Dan is er nog de enorme financiële uitdaging om aan de pensioenverplichtingen te voldoen. Naarmate meer mensen met pensioen gaan, neemt de financiering die nodig is om deze toezeggingen na te komen drastisch toe.
De kosten voor langdurige zorg, zoals die in verband met woonzorgcentra en thuiszorg, stijgen ook naarmate mensen langer leven. Assistentiewoningen hebben minder impact op deze kosten daar de personeelskost van een woonassistent bijvoorbeeld niet gesubsidieerd wordt.
De woningbouwsector is niet vrijgesteld van deze kostenimplicaties. Vergrijzende bevolkingsgroepen geven vaak de voorkeur aan kleinere, beheersbare woningen, waardoor hun prijzen mogelijk stijgen en de waarde van grotere gezinsgerichte woningen daalt.
Ten slotte vereist de noodzaak om het openbaar vervoer toegankelijker en handiger te maken voor ouderen aanzienlijke overheidsinvesteringen, waardoor de kosten van het openbaar vervoer stijgen.
2. Secundaire kosten: het domino-effect
Deze primaire kosten veroorzaken een rimpeleffect, wat leidt tot verschillende secundaire kosten.
Onder hen is het gederfde inkomen voor mantelzorgers die vaak hun werkuren moeten verminderen of hun baan helemaal moeten opgeven om voor oudere familieleden te zorgen.
Deze situatie wordt nog verergerd door het productiviteitsverlies wanneer ervaren oudere werknemers met pensioen gaan en minder ervaren werknemers hen vervangen.
Met een lager inkomen na pensionering verminderen ouderen vaak hun consumentenuitgaven, wat de economische groei kan vertragen. Bovendien verandert ook de aard van hun consumptie, waarbij ze verschuiven naar gezondheidszorg en weg van goederen en diensten zoals reizen of amusement, wat een aanzienlijke impact heeft op deze sectoren.
Verzekeringspremies voor gezondheid, leven en langdurige zorg kunnen ook stijgen naarmate de risicopool ouder wordt.
Een aanzienlijk deel van de overheidsuitgaven moet worden aangewend voor het aanpassen van infrastructuur, zoals openbare gebouwen en vervoerssystemen, aan de vergrijzende bevolking.
Bestaande huiseigenaren kunnen ook worden geconfronteerd met de extra kosten van het aanpassen van hun huizen om tegemoet te komen aan hun veranderende fysieke capaciteiten.
3. Tertiaire kosten: de rimpeleffecten
Tertiaire kosten zijn de indirecte en vaak langetermijnimplicaties die voortkomen uit de primaire en secundaire kosten.
Een van deze kosten is verminderde economische groei. Met minder werknemers en minder consumentenuitgaven zouden economieën mogelijk te maken kunnen krijgen met een tragere groei of zelfs krimp.
Deze situatie zou kunnen leiden tot een hogere belastingdruk, aangezien regeringen mogelijk de belastingen moeten verhogen om aan de hogere uitgavenbehoeften te voldoen.
Veranderingen in de bestedings- en spaarpatronen van een vergrijzende bevolking kunnen de financiële markten beïnvloeden, mogelijk met gevolgen voor de rentetarieven, huizenprijzen en kapitaalmarkten.
Problemen met de rechtvaardigheid tussen de generaties kunnen ontstaan wanneer een kleinere bevolking in de werkende leeftijd de kosten draagt van het ondersteunen van een grotere oudere bevolking.
Ten slotte zal een toename van psychische problemen zoals eenzaamheid en dementie waarschijnlijk leiden tot een toename van de maatschappelijke en economische last van geestelijke gezondheid.
4. Bewustwording, dialoog stimuleren
Deze lijst, hoewel niet uitputtend, belicht de veelzijdige en ingrijpende economische gevolgen van een vergrijzende bevolking. Het doel is niet om een onoverkomelijke uitdaging voor te stellen, maar om begrip te kweken voor de financiële realiteit die gepaard gaat met een toenemende levensverwachting.
Door bewustmaking en het stimuleren van een open dialoog kan de samenleving werken aan duurzame, innovatieve oplossingen die deze kosten omzetten in kansen voor economische groei en sociale ontwikkeling. De vergrijzing van de bevolking moet niet worden gezien als een economische last, maar als een bewijs van maatschappelijke vooruitgang en een drijfveer voor verdere innovatie en met een kans op groei.
